HINDI SAHITYA (हिंदी साहित्य)

 


🕰️ हिंदी साहित्य के काल विभाजन के अनुसार साहित्यकार

  1. आदिकाल (वीरगाथा काल) – 1050 से 1350 ई.

चंदबरदाई

जयनायक

नरपति नाल्ह

श्रीधर

पद्मनाभ

जगनिक (अनुमानित)


  1. भक्तिकाल (1350-1700 ई.)

कबीरदास

रैदास (रविदास)

धन्ना भगत

नामदेव

सैनी संत

गुरुनानकदेव

पीपा, सेन, दादूदयाल

मलूकदास

तुलसीदास

नाभादास

रामदास, जगनिक

कृष्णदास कविराज

सूरदास

मीरा बाई

नरसी मेहता

 


  1. रीतिकाल (1700-1900 ई.)

केशवदास

भोजराज

चित स्वामी

देव (देवदत्त)

भूषण

जगन्नाथदास ‘रत्नाकर’

ग्वाल कवि

बिहारीलाल

मतिराम

कविन्द्राचार्य सरस्वती

पद्माकर

लल्लूलाल

घनानंद

ठाकुर

बख्शी खां


  1. भारतेन्दु युग (आधुनिक हिंदी की शुरुआत – 1850–1900)
  • भारतेन्दु हरिश्चंद्र

  • बालकृष्ण भट्ट

  • प्रतापनारायण मिश्र

  • राधाचरण गोस्वामी

  • देवकीनन्दन खत्री

  • गंगाप्रसाद दीक्षित

  • सदालाप पांडेय ‘निरालम्ब’

  • लाला श्रीनिवासदास

  • श्यामसुंदर दास

  • गोपालचंद्र शुक्ल

  • श्यामचरन दुबे

  • ठाकुर जगमोहन सिंह

  • रमाशंकर व्यास

  • आदित्यनाथ शुक्ल

  • गौरापंत ‘शिवानी’


  1. द्विवेदी युग (1900-1920)
  • महावीर प्रसाद द्विवेदी

  • मैथिलीशरण गुप्त

  • आचार्य रामचंद्र शुक्ल

  • बालमुकुंद गुप्त

  • पंडित रामनरेश त्रिपाठी

  • राधेश्याम कथावाचक

  • शिवपूजन सहाय

  • नागरीप्रचारिणी सभा के लेखकगण

  • श्यामसुंदर दास

  • कन्हैयालाल मिश्र ‘प्रभाकर’

  • द्वारिकाप्रसाद मिश्र

  • गोपालराम गहमरी

  • किशोरीलाल गोस्वामी

  • देवकीनंदन खत्री (आखिरी काल)

  • हनुमानप्रसाद पोद्दार


6.छायावाद युग (1918–1936)

 

  1. जयशंकर प्रसाद

  2. सुमित्रानंदन पंत

  3. महादेवी वर्मा

  4. सूर्यकांत त्रिपाठी ‘निराला’

  5. हरिवंश राय बच्चन

  6. बंशीधर शुक्ल

  7. नरेन्द्र शर्मा

  8. वागीश शास्त्री

  9. रामकुमार वर्मा

  10. रमेशचंद्र शाह


  1. प्रगतिवाद (1936–1950)
  • मुंशी प्रेमचंद

  • सुभद्राकुमारी चौहान

  • सज्जन सिंह

  • रामवृक्ष बेनीपुरी

  • यशपाल

  • नागार्जुन (बाबा नागार्जुन)

  • सच्चिदानंद हीरानंद वात्स्यायन ‘अज्ञेय’

  • मुक्तिबोध (गजानन माधव मुक्तिबोध)

  • केदारनाथ अग्रवाल

  • त्रिलोचन शास्त्री

  • फणीश्वरनाथ ‘रेणु’

  • महादेवी वर्मा

  • हरिवंश राय बच्चन

  • भीष्म साहनी

  • अमृतलाल नागर

  • उदय शंकर भट्ट

  • विष्णु प्रभाकर

  • इलाचंद्र जोशी

  • भगवतीचरण वर्मा

  • डॉ. रामविलास शर्मा


  1. नई कविता / प्रयोगवाद / नयी कहानी (1950–1980)
  1. अज्ञेय (स.हि. वात्स्यायन)

  2. रामस्वरूप चतुर्वेदी

  3. रघुवीर सहाय

  4. शमशेर बहादुर सिंह

  5. केदारनाथ सिंह

  6. कुंवर नारायण

  7. नागार्जुन

  8. धर्मवीर भारती

  9. अरुण कमल

  10. मुक्तिबोध (ग. मा. मुक्तिबोध)

  11. त्रिलोचन शास्त्री

  12. रमेश चंद्र शाह


📚 नई कहानी आंदोलन के प्रमुख कथाकार

  1. मोहन राकेश

  2. कमलेश्वर

  3. राजेंद्र यादव

  4. अमृता प्रीतम

  5. नंदिनी दास

  6. भीष्म साहनी

  7. मन्नू भंडारी

  8. कमला दास (अनुवाद माध्यम से)

  9. रवींद्र कालिया

  10. शिवप्रसाद सिंह

  11. उदय प्रकाश


  1. आधुनिक/समकालीन साहित्यकार (1980–अब तक)
  1. अरुण कमल

  2. राजेश जोशी

  3. ज्ञानेन्द्रपति

  4. विनोद कुमार शुक्ल

  5. अशोक वाजपेयी

  6. मंगलेश डबराल

  7. अली जावेद

  8. अवधेश प्रीत

  9. कात्यायनी

  10. सुभाष राय


📚 कहानी और उपन्यास के क्षेत्र में

  1. मन्नू भंडारी

  2. अलका सरावगी

  3. गीतांजलि श्री (2022 में बुकर पुरस्कार विजेता)

  4. उदय प्रकाश

  5. सत्यव्रत चतुर्वेदी

  6. अनामिका

  7. पुष्पेश पंत

  8. चित्रा मुद्गल

  9. तेजिंदर

  10. कृष्णा सोबती


🎭 नाटक / रंगमंच के क्षेत्र में

  1. हबीब तनवीर

  2. मदन कश्यप

  3. अनुराग कश्यप (प्रारंभिक रंगमंच लेखन)

  4. विजय तेंडुलकर (अनुवादित हिंदी में प्रभाव)


🧠 आलोचना / विमर्श / निबंध के क्षेत्र में

  1. नामवर सिंह

  2. रामविलास शर्मा (उत्तर जीवन में भी सक्रिय)

  3. परमानंद श्रीवास्तव

  4. पुरुषोत्तम अग्रवाल

  5. डॉ. नरेश मेहता

  6. दिलीप मंडल (दलित विमर्श)

  7. सावित्री बाई फुले


studyofhindi.com